W siatce pojęć związanych z tematyką odszkodowawczą często pojawiają się terminy „zadośćuczynienie” i „odszkodowanie” nierzadko stosowane wymiennie. O ile w języku potocznym takie uproszczenie jest akceptowalne, o tyle w materii dochodzenia roszczeń powypadkowych, ściśle związanej z normami prawnymi (i wymagającej używania języka formalnego z prawnego punktu widzenia) konieczne jest dostrzeganie różnic pomiędzy pojęciami zadośćuczynienie a odszkodowanie.
Zadośćuczynienie za cierpienia o charakterze wewnętrznym
Zadośćuczynienie jest, najogólniej rzecz ujmując, świadczeniem pieniężnym, którego wypłata ma być sposobem złagodzenia różnego rodzaju cierpień psychicznych o charakterze wewnętrznym (określanych w języku prawnym: „krzywdą”). Celem zadośćuczynienia jest kompensacja (inaczej wyrównanie) szkody w postaci skutków doznanej krzywdy, które pojawiły się bezpośrednio po zaistnieniu zdarzenia szkodzącego, jak i tych, które mogą pojawić się w przyszłości.
W tym miejscu warto wyjaśnić, że w polskim prawie pojęcie zadośćuczynienia używane jest w kontekście kilku różnych roszczeń, wyodrębnionych według kryterium zdarzenia, które wywołało krzywdę. I tak, zadośćuczynienie przysługuje w związku z zaistnieniem cierpień psychicznych związanych m.in. z następującymi zdarzeniami:
– szkodą wywołaną przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej, ze względów słuszności (podstawa prawna: art. 4172 kodeksu cywilnego)
– uszkodzeniami ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia (art. 445 § 1 kodeksu cywilnego)
– pozbawieniem wolności oraz skłonieniem za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu (art. 445 § 2 kodeksu cywilnego),
– utratą osoby najbliższej (art. 446 § 4 kodeksu cywilnego),
– naruszeniem dóbr osobistych (art. 448 kodeksu cywilnego).
Odszkodowanie za straty o charakterze zewnętrznym.
Pojęcie odszkodowania jest szerokie i można je zdefiniować jako świadczenie pieniężne stanowiące naprawienie szkody, która w odróżnieniu od krzywdy dotyka sfery zewnętrznej, a nie wewnętrznej. Celem odszkodowania jest wyrównanie straty, która zdarzenie sprawcze wywołało w aspekcie materialnym.
Według podstawowego podziału wyróżnić można odszkodowania za szkody majątkowe i odszkodowania za szkody na osobie.
W kontekście odszkodowań za szkody na osobie warto wskazać na dwa rodzaje odszkodowań:
– za szkodę związaną z uszkodzeniami ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia (art. 444 § 1 kodeksu cywilnego),
– za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej wynikające ze śmierci osoby najbliższej (art. 446 § 3 kodeksu cywilnego).
